En büyük yanardağ (volkan) patlamaları nerelerde oldu?
Yanardağ - Volkan Nedir?
Yanardağ ya da Volkan, magmanın (dünyanın iç tabakalarında bulunan, yüksek basınç ve yüksek sıcaklıkla erimiş kayalar), yeryuvarlağının yüzeyinden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekilleridir. Güneş sisteminde bulunan kayalık gezegen ve aylarda (bazıları çok aktif olan) birçok yanardağ olmasına rağmen, bu olgu, en azından dünyada, genellikle tektonik plaka sınırlarında görülür. Ne var ki, sıcak nokta yanardağlarında önemli istisnalar vardır.Yanardağların araştırıldığı bilim dalına volkanoloji (yanardağbilimi) denir.
Öte yandan, eğer magma düşük oranlarda (% 52′den az) silika içerirse, lava “mafik” adı verilir ve püskürürken çok akışkan hale gelir ve uzun mesafelerce akabilir. Mafik lav akışının iyi bir örneği, İzlanda’nın neredeyse coğrafî merkezindeki bir püskürme yarığının aşağı yukarı 8.000 yıl önce oluşturduğu Büyük Thjórsárhraun akıntısıdır. Bu lav akıntısı, 130 km ötedeki denize varıncaya kadar akmaya devam etmiş ve 800 km²’lik bir alanı kaplamıştır. wikipedia
Kilauea, Hawaii - Hawaii adası birbirine bağlı bir çok volkanın üzerine kurulmuş durumda. Bu volkanların büyük bir çoğunluğu uyku halinde ancak Kilauea 1983 yılında harekete geçti. O günden beri faaliyetlerini sürdüren Kilauea dünyanın en hareketli yanardağlarından biri oldu. (Kilauea da Hawaii dilinde yayılmak ya da fışkırmak anlamına geliyor.) Yanardağdan akan lavların Büyük Okyanus’la buluştuğu noktalar turistler için popüler bir ziyaret alanı haline geliyor. Örneğin bu karede turistler gün batımında patlama izliyor.
St. Helens Dağı, Washington, ABD - ABD tarihindeki en ölümcül yanardağ patlaması kendisinden önceki patlamalara kıyasla hiçbir şey değildi ama 3 milyar dolarlık zarara ve 57 kişinin ölümüne neden oldu. Neredeyse 100 yıldır uykuda olan yanardağ, 1980 yılında harekete geçti. Püsküren lavlar yaklaşık 25 kilometre yüksekliğe çıktı ve dağın zirvesinden yaklaşık yakım kilometre uzağa sıçradı. Dönemin ABD Başkanı Jimmy Carter, ortaya çıkan manzarayı ay yüzeyinden bile ıssız olarak tanımladı.
Pinatubo, Filipinler - Katmai’den sonra 20’nci yüzyılın en büyük ikinci yanardağ hareketi Pinatubo’da yaşandı ancak bu sefer can kaybı büyük oldu. Pinatubo Dağı’nın 1991 yılında patlamasıyla Filipinlerin Luzon Adası’nın batı sahillerinde yaşayan 800 civarında kişi hayatını kaybetti. Aynı anda yaşanan tropikal bir fırtına, yanardağdan çıkan maddelerin çok uzak mesafelere taşınmasına neden oldu. Bunun sonucunda adanın her yerine küller, cüruf ve volkan taşları yağdı, yüzlerce kişi hayatını kaybetti.
La Garita Caldera, Colorado, ABD - Colorado’da yaşanan bu patlama sonucu 5 bin kilometreküpten fazla lav açığa çıktı. Yandaki karede 28 milyon yıl önce yaşanan patlamanın ardından oluşan tüflerin varlığını hala sürdürdüğü görülebiliyor. Yanardağ tabanının çökmesiyle oluşan kraterin ölçüleri de yaklaşık 33 kilometreye 72 kilometre.
Katmai, Alaska, ABD - Katmai’deki Novarupta Yanardağı, 1912 yılında 60 saatten daha uzun süre lav püskürterek 100 kilometrekareden daha geniş bir alanı tüfle kapladı. Tarihin en büyük yanardağ patlamalarından biri olan bu olay Katmai Dağı’nın zirvesini yıktı. Ortaya St. Helens Dağı’nda yaşanan patlamanın 40 katı büyüklükte bir enerji çıktı. Ancak dağ insanların yaşadığı bölgelerin uzağında olduğu için can kaybı yaşanmadı. Patlamadan sonra yanardağın çevresindeki alan bir milli park haline getirildi. 1915 yılında çekilen bu fotoğraf lavların yarattığı yıkımdan küçük bir kesit.
Krakatau, Endonezya - Java ile Sumatra arasında bir ada olan Krakatoa’da 1883 yılında yaşanan yanardağ patlaması o kadar kuvvetliydi ki yaklaşık 4 bin 800 kilometre uzaktaki Mauritius adası sakinleri bile patlama seslerini duyabilmişti. Ortaya çıkan enerji 200 megaton dinamite ya da Hiroşima’ya atılan atom bombasının 13 bin katına denk geliyordu. Patlama sonucu ortaya çıkan kül bulutu ve parçacıklar bütün Avrupa’ya yayıldı. Ortaya çıkan kızıl gökyüzünün Edvard Munch’ün “Çığlık” tablosuna ilham olduğu söylendi. Yandaki resim patlamanın taş baskısı bir temsili.
Ölümcül depremlerin ve yanardağların pençesindeki Endonezya “Ateş Çemberi” olarak bilinen bölgenin bir parçası. Sumbawa adasında bulunan Tambora Dağı’nda 1815 yılında tarihin en büyük ve en ölümcül patlaması yaşandı. Patlamadan sonraki yıl küllerin güneş ışınlarına engel olmasıyla Kuzey Amerika’da ve Avrupa’da yaz yaşanmadı. Meydana gelen iklim değişiklikleri 19’uncu yüzyılın en büyük kıtlıklarından birine de sebep oldu. Patlamanın sebep olduğu toplam can kaybı 70 bini buldu. Bu rakama yan etkiler sonucu hayatını kaybedenler dahil değil.
En çok okunan haberlerden bazıları..
Haber Arşivi: Eyjafjallajokull, Eyjafjallajökull Yanardağı, Eyjafjallajökull Yanardağı WallPaper Masaüstü Resim, Iceland, İzlanda, Kilauea, Krakatau, La Garita Caldera, Mayon Yanardağı, St. Helens Dağı, Volkan Nedir?, Yanardağ, Yanardağ Nedir?
"İstanbul Arçelik Bayileri"
You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0 feed. You can leave a response, or trackback from your own site.
Leave a Reply